Loneitu leh huan neitute thlai reng reng hi an thlai chi that leh that lohah a innghat tlat a. Thlai chi tiak tha thei lo tuh chuan thlai bikim a beisei phak lohva, chuvangin a thlai thar a hlawk thei lo. Thlai chi hlir lo, thlai dang chi nena inpawlh sawp tuhtu chuan hlir lo tak a seng bawk anga, a thlai thar quality chu a ]ha hauh lovang. Hnim chi nena inpawlh sawp thlai chi chingtu phei chuan ama lovah buaina a thlen mai a ni. Hnim chi pawlh thlai chingtute hian hlo thlawh manah an insengso a ni mai lova, hnimin a dip avang hian rannung an lo nghalin natna hri a lo tam phah bawk. Thlai chi hrisel lo chingtu phei chuan thlai seng tur an nei dawn em tih sawi theih a ni lo. Heng hre ran hian loneitute thlai thar a lo pun nan leh an thar hlawk deuh deuh nan thlai chi atanga uluk a tul a ni tih i hre phawt teh ang u.


THLAI CHI THA CHU


1) Thlai chi chu a nungin a tiak tha bawk tur a ni a, a nun leh nun loh leh a tiah that leh that lohte test hlim   ngei, tehna atanga tling ngei nise.


2)  A dazat tur a ni lo. Eng thlai chi pawh kan chin dawnin a chi bera khan kha thlai nihna leh kan duhna lai   kha a vawng tlat tur a ni. Thlai dang nen a inpawlh tur a ni lo.


3)  A hrisel tur a ni a, thlai chi dang nen a inpawlh tur a ni lova, lei leh lungte, hnim chite leh thildang nen a   inpawlh tur a ni lo.


4)  Thlai chite chu han en mai pawha inang tlang, belhchiana a len zawngte, rawng leh thildangah pawh   inang tlang ni bawk rawh se.


5)  Seed Farm emaw Seed Company atanga lak phei chu lehkha mumal tak (truthfully labelled) keng, uluk   taka thlai tha chi atang ngeia chin leh lak nise, chin rei deuh avang dazat thuai hi a awm lo deuh vang.


6)  Thlai chi atanga inkai darh chi natna a vei/pai tur a ni lo. A nget tur a ni bawk lo.


THLAI CHI CHI HRANGTE :


  Thlai chi pawh hi chi hrang hranga then a ni a. Heng then hrangte hi a thar chhuah dan atanga then a ni ber.


1.  Breeder Seed emaw Nucleus Seed :


  Hei hi Agriculture Scientist zingah pawh thlai chi lam ngaihtuahtu leh thiam bik, breeder ten thlai chi, inthlah pawlh tir atangin emaw hlirin emaw an duh ang ngei an thar chhuah, tlem leh to tak a ni. Hei hi scientist level ami a ni. A original tak tak ti ila a chiang ber awm e.


2.  Foundation seed :


  Hei hi a original zawnga Breeder seed dawttu a ni a. Breeder seed chinpun, chinpun leh zel atana tih a ni. Hei hi Seed Farm, entirnan, National Seed Corporation te, State Seed Corporation leh Private Seed Farm ten an ching ber. Certified seed siamna tur a ni bawk.


3.  Certified seed :


  Certified seed hi Foundation Seed atanga chin pun, thlai chi a ni ve thung. Seed farm emaw hetiang thlai chi ching tura Private Seed Farm in register-ten foundation chi an ching a, chin atanga a seng thleng bakah, test zeta, bag a khung thlengin Certification Agency hnuaia Inspectorte enpuina a tih vek a ni. Damdawia sawisak diam a ni bawk. Hetiang Certified thlai chi hi ani sorkar pawhin a lei a, a zawrh thin ni. Hei hi lo leh huan neitute chin tur ani tawh thung. A tiak thei zat, bag a khung ni, a rih lam leh thil pawimawh dang chuanna label emaw tag, bagah chilh tel a ni a, thartu farm leh certify tu agency label pawh thil tel a ni bawk.


4.  Hybrid seed :


  Thlai chi hrang, duhzawng thlan a nu leh a pa inthlah pawlh tira, a thlahpawlh lo chhuak hmasa ber hi a ni (first generation progeny). Hetia thlai chi thar siam dawna a siamtute rilru ber chu chinna tur hmun sik leh sa mil turte, natna leh rannung chimawm laka fihlim emaw chutiang tuar thei turte, bazaara hralh tla leh mi mit la tur zawnga ruahmante a ni. Thlah pawlh piang hmasa ber anih avangin a zia pawh ala nghet lova, a chi chhuah nan a la tha hrih lova, a thar zel chin a ngai. A man pawh a to bik.


5.  Loneitu thlai chi :


  A hnuhnung berah chuan farm atanga chin pawh ni lem lo, lo neituten an chin atanga an thar, anmahni leh midangte tan pawha thlai chi an chhuah thin hi a ni. Hei hi hlir lo leh quality tha lo ber tura ngaih a nihna chen a awm. Mahse pa taima, nu taima ten thlai chi an hlir thin. Chin hmain damdawi an pawlh ngai meuh lo thung. Hetia thlai chi tha a kung atanga thlanga an lawra an khawl ve hi Selection tih a ni.


THLAI CHI THA NEIH DAN :


   Thlai chi tha awm dan leh hriat theih dan turte, thlai chi chi hrang hrangte, thlai chi tha pawimawhnate leh thlai chi thalo that loh dante kan zir ta nual a. Thlai chi tha neih theih dan i lo sawi dawn teh ang.


   1.  State Seed Corporation emaw National Seed Corporation atanga Certified Seed lei a him fo. Chung pawh chu label mumal tak awmna, a pack ni te, a tiahthat leh that lohte chiang taka inziak a ni tur a ni. A thar lam apiang a tha.


   2.  Private Seed Company engemaw zat a awm. Heng Company atanga thlai chi lei hi a tha a, mahse company rinawm leh tha hriat a ngai.


   3.  Agriculture Department in Directorate ah Seed Testing Laboratory an nei a, tahchuan thlai chi an test thin a. A tiah that leh that loh bakah a fai tawk leh tawk lohte en vek a ni. Tah hian kan thlai chi test tir ila, thlai chi that leh that loh kan hre thei ang.


   4.  Kan sawi tak pathumte kha a pawimawh hle a. Agriculture Department in an thlai chi lei leh zawrh hi chutiang atanga lei leh test sa a ni a, a theih hram chuan an hnen atanga lei emaw lak a chin hram a tha.


   5.  Kan thlai chite chu chin hmain tur a sawisak phawt a tha, Hman tur bik erawh a awm. Rannung leh natna, thlai chi leh a tiak tichhetu laka vengtu a ni. Department in phai atanga thlai chi a lakte hi chutianga sawisak sa chu a ni fo.


   6.  Thlai, ei atana kan chin leh a chi chhuah tura kan chin enkawl dante, a rah seng leh sawisak dante hi a in anglo tih hria ila. A tir lam chu sawi lovin a seng atang pawhin hriat reng tur a awm. Seng hun dik taka seng, duhthusama zahfai leh phoro a ni tur a ni.


   7.  Ro tha tawka pho, fai taka thenfai chu phui tha takin hmun hula dah that tur a ni. Phoro tawk loh hi a nget duh a, natna hrik, hmuar kan tih ang chite hian a ti chhe duh.


   8.  A hma lama kan sawi tawh angin thlai kung leh rah hrisel atang ngeiin thlai chi lak tur a ni. Natna hrik leh rannung tui pai chu hnawl tum hram tur. Tin, hnim chi emaw thlai dang chi emaw a awm phawt chuan paih fai ngei ngei tur.


   9.  Thlai tiak phun turte, a tang phun nunte pawh hi thlai chi a sawi theih a ni a, thlai kung hrisel, kan duh taka mi laka phun tur a ni.


Download